Ιστορία

Στα βορειοανατολικά της πόλης Πάφου είναι χτισμένο το Πολέμι, γνωστό από τα βυζαντινά χρόνια με το ίδιο όνομα. Το χωριό κατατάσσεται στα αμπελοχώρια της γεωγραφικής περιφέρειας Λεμεσού- Πάφου. Ειδικότερα, απέχει δεκαεπτά χιλιόμετρα από τη πόλη της Πάφου ή αλλιώς η δυτική πλευρά του χωριού βρίσκεται σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από την  κεντρική οδική αρτηρία Πάφου-Πόλης. Ταυτόχρονα, οδικό δίκτυο ενώνει το Πολέμι στα βορειοανατολικά με το Ψαθί και στα νοτιοανατολικά με τη Τσάδα,  με αποστάσεις που πλησιάζουν τα τρία και οχτώ χιλιόμετρα αντίστοιχα. Μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, το χωριό διαπερνούσε ο δρόμος, που συνένωνε την Πάφο με τη Πόλη Χρυσοχούς.

Το χωριό φέρει ως μέσο υψόμετρο τα 460 μέτρα, με ψηλότερο σημείο στη βορειοδυτική πλευρά, η οποία αγγίζει τα 504 μέτρα. Όσον αφορά τη βροχόπτωση, ως μέσος όρος της θεωρούνται τα 637 χιλιόμετρα.

Οι κλιματολογικές συνθήκες σε συνδυασμό με τη μορφολογία του εδάφους ώθησαν στην ενασχόληση κυρίως με την καλλιέργεια αμπελιών και λιγότερο μ’ άλλα είδη. Ειδικότερα, κυρίαρχη θέση κατέχει η αμπελοκαλλιέργεια και ακολουθεί η καλλιέργεια μηλιών. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό πως το 1985, το Πολέμι κατατασσόταν τέταρτο ανάμεσα στα χωριά της Πάφου, όσον αφορά την έκταση γης με αμπέλια. Σαφέστερα, η αμπελοκαλλιέργεια εκτεινόταν σε τετρακόσια εβδομήντα τέσσερα εκτάρια γης, ως επί το πλείστον «οινοποιήσιμων ποικιλιών».

Συνεπώς, οι γεωργικές δραστηριότητες αποτέλεσαν βασικό τομέα ενασχόλησης των κατοίκων, εν αντιθέσει με τις κτηνοτροφικές, οι οποίες όπως καταδεικνύουν οι παρακάτω αριθμοί δεν ήταν διευρυμένες. Το 1985, έτος ορόσημο για την ακμή της αμπελοκαλλιέργειας, γινόταν εκτροφή μόλις 251 προβάτων, 180 κατσικών, 10 αγελάδων, 62 χοίρων και 1.900 κοτόπουλων.

Η γεωγραφική θέση του Πολεμίου, πιο ειδικά, η γειτνίαση του με την πόλη της Πάφου αποτέλεσε τουλάχιστο μέχρι το  έτος ίδρυσης της κυπριακής δημοκρατίας, το 1960, παράγοντα πληθυσμιακής αύξησης. Σε μόλις επτά χρόνια από τον καταστροφικό σεισμό του 1953, δηλαδή το 1960, το χωριό κατάφερε να κατέχει πληθυσμιακά τη δέκατη θέση ανάμεσα χωριά της Πάφου, ενώ το 1982 περιέπεσε  στην ενδέκατη θέση. Είναι φανερό πως τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, το Πολέμι , όπως άλλωστε και αρκετά χωριά της Κύπρου, δέχτηκε το πλήγμα της αστυφιλίας. Μέσα από τα διαθέσιμα στοιχεία απογραφής εξαγάγεται  το συμπέρασμα πως το Πολέμι, παρά τα δημογραφικά πλήγματα που δέχτηκε παρέμεινε  ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Πάφου.

Η εκπαίδευση στο χωριό άρχισε από το πρώτο μισό του 19Ο αιώνα. Σημαντικό σταθμό στην ιστορία του Πολεμίου αλλά και για την ευρύτερη περιοχή, αποτελεί η ίδρυση του Γυμνασίου Πολεμίου. Περισσότερες πληροφορίες για την εκπαίδευση μπορείτε να βρείτε στη σελίδα «εκπαίδευση».

Το Πολέμι, έχει να επιδείξει δραστηριότητα και στον αθλητικό τομέα. Ειδικότερα, ο αθλητικός σύλλογος του χωριού, με την επονομασία
«Άρης» κατέχει σημαντική θέση ανάμεσα στις ομάδες πετόσφαιρας του νησιού. Η πετοσφαιρική ομάδα του Πολεμίου αγωνίζεται, κυρίως στο πρωτάθλημα της πρώτης κατηγορίας.

Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα θεωρούνται τα ιστορικά στοιχεία, που προκύπτουν από την ονομασία του χωριού. Μερικοί μελετητές συνδέουν την ονομασία του χωριού με «το βυζαντινό οικιστή ή ιδιοκτήτη της περιοχής», Πολέμιο, γεγονός που παραπέμπει στην «ίδρυση του χωριού», ήδη από τα βυζαντινά χρόνια. Πιστεύεται πως ο προαναφερόμενος βυζαντινός οικισμός, ήταν κτισμένος πλησίον του σημερινού οικισμού, γνωστού ως «Κάμπος της Ρήγαινας».

Η συγκεκριμένη τοποθεσία σηματοδοτείται μέσα από τα προϊστορικά ευρήματα, τη μαρτυρία για την ύπαρξη ενός μη σωζόμενου ναού αφιερωμένου στον Άγιο Μηνά, αλλά και με μια θρυλική ιστορία, η οποία παραπέμπει στο πέτρινο «Κάθισμα του Διγενή». Ειδικότερα, μια μεγάλη πέτρα, που ομοιάζει με κάθισμα θεωρείται πως ανήκει στο μυθικό ήρωα, Διγενή.  Καθισμένος σ’ αυτή την πέτρα, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, ο ετοιμοπόλεμος ήρωας φρουρούσε αδιάκοπα το χωριό από τυχόν επίθεση των Σαρακηνών.

Όπως έχει αναφερθεί παραπάνω, οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως ορισμένα αντικείμενα, όπως μια πέτρινη αξίνα, των προϊστορικών χρόνων. Από την ανακάλυψη αυτή συνάγεται πως στην περιοχή η ανθρώπινη παρουσία ανάγεται στην περίοδο της προϊστορίας.

Μια άλλη εκδοχή για τη προέλευση της ονομασίας του χωριού, πέρα απ’ αυτή που σχετίζεται με το βυζαντινό οικιστή, πηγάζει από το Λεόντιο Μαχαιρά. Σύμφωνα με τον τελευταίο, το χωριό οφείλει το όνομα του στη λατρεία ενός «Αλαμάνου Αγίου», του Πολέμιου.

Είναι αξιοσημείωτο πως το χωριό συναντάται σε χάρτες από την περίοδο της φραγκοκρατίας, με ονομασία ίδια με τη σημερινή, με μόνη διαφορά πως είναι γραμμένη με λατινικούς χαρακτήρες, δηλαδή Polemi.

Ταυτόχρονα, εντύπωση προκαλεί πως το χωριό  διαθέτει ένα σημαντικό  αριθμό εκκλησιαστικών οικοδομημάτων, στην πλειονότητα τους ξωκλήσια. Το γνωστότερο από τα ξωκλήσια του χωριού είναι αφιερωμένο στον «Άγιο Νήπιο ή Νέπιο», προστάτη των νηπίων και βοηθού στο περπάτημά τους. Γενικά, τα περισσότερα από τα ξωκλήσια, τα οποία είναι διασκορπισμένα στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, στις μέρες μας είναι ερειπωμένα. Το ξωκλήσι της  Αγίας Αναστασίας, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Θεόδωρου, του Αγίου Κουρνούτα, της Αγίας Μαρίνας και τέλος του προφήτη Ηλία είναι μόνο μερικά από τα ξωκλήσια του Πολεμίου.

Η εικόνα των εκκλησιαστικών οικοδομημάτων του χωριού ολοκληρώνεται με το ερειπωμένο μοναστήρι και την κύρια εκκλησία του χωριού.  Συγκεκριμένα, στα δυτικά του χωριού, ορθώνεται ερειπωμένο το Μετόχι του μοναστηριού του Κύκκου, κατόχου στο παρελθόν σημαντικής περιουσίας του χωριού. Τέλος, η κύρια εκκλησία του χωριού αφιερωμένη στη Παναγία Χρυσελεούσα, χτίσμα περί του 16ου, αποτέλεσε, σύμφωνα με το μελετητή R.Gunnis, λατινικό παρεκκλήσι.

Τέλος, πρέπει να αναφερθεί πως επί Αγγλοκρατίας σε κτίριο της κοινότητας στεγάστηκε Αστυνομικός Σταθμός, ο οποίος καταργήθηκε όταν οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στα Οκτωβριανά. Η αγγλική κυβέρνηση τότε αποφάσισε τον τερματισμό της λειτουργίας του Σταθμού, αλλά και την τιμωρία των συμμετεχόντων είτε με πρόστιμο είτε με φυλάκιση. Ανάμεσα στους συμμετέχοντες και αργότερα τιμωρηθέντες ήταν ο κοινοτάρχης, ο ιερέας και άλλοι αξιωματούχοι της τότε εποχής.

Συνοψίζοντας, το Πολέμι , στον τομέα της γεωργίας ξεχωρίζει για την αμπελοκαλλιέργεια, στο τομέα της παιδείας  για την πρωτοπορία που επέδειξε στην παροχή μόρφωσης, και τέλος για τον αξιοσημείωτο αριθμό των εκκλησιαστικών του οικοδομημάτων. Εξέχουσας σημασίας αποτελούν τόσο η εύρεση προϊστορικών ευρημάτων όσο και η διατήρηση της ίδιας ονομασίας, αναγόμενης πιθανότατα στα βυζαντινά χρόνια.

Πηγή:
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 11, σ.365